Quantcast
Channel: Werkloosheid & Werkgelegenheid – Sociale Vraagstukken
Viewing all articles
Browse latest Browse all 33

Zo zien burgers sociale zekerheid

0
0
Sinds het toeslagenschandaal is er veel aandacht voor de (te) strikte uitvoering van sociale zekerheid. Thijs Lindner, Willem de Koster en Jeroen van der Waal van de Erasmus Universiteit onderzochten wat burgers verstaan onder sociale zekerheid.

Een voorbeeld van de (te) strikte uitvoering van de regels is de kwestie waarbij een vrouw in de bijstand 7000 euro moest terugbetalen aan uitkeringsgelden, omdat zij te weinig oplettend zou zijn geweest met het opgeven van boodschappen die ze soms kreeg van haar moeder.

De reacties op het voorval met de vrouw lopen sterk uiteen. Zo reageert iemand op berichtgeving van het AD hierover: ‘[Zij] leeft volledig op kosten van de maatschappij. De bijstand is een goed opvangnet voor mensen die zelf op geen enkele wijze in een eigen inkomen kunnen voorzien. Daar hoort geen luxe […] bij, daarvoor zal er echt gewerkt moeten worden. Dat ouders haar ondersteunen is mooi, maar zal haar dus nooit motiveren om zelf aan het werk te gaan […].’

Terwijl een ander stelt: ‘Het is belachelijk dat je gestraft wordt als je hulp krijgt van een ander. Dat gaat niemand wat aan […]. Ik dacht dat de regering ervoor was om de burgers te beschermen en te verzorgen maar niets is minder waar […].’

Burgers niet aan het woord

Beiden steunen het principe van sociale zekerheid, maar hun redenen waarom zij uitkeringen van belang achten, lijken fundamenteel te verschillen. Wat verstaan mensen eigenlijk onder sociale zekerheid? Deze vraag stond centraal in ons onderzoek.

Een argument is dat de langere arbeidsduur van sommigen hen meer recht geeft op een uitkering

Er zijn volop politieke theorieën over nut en noodzaak van sociale zekerheid, maar burgers komen daarin zelf niet aan het woord. Zo is het maar zeer de vraag of de veelgebruikte driedeling in een liberale, christendemocratische en sociaaldemocratische kijk op sociale zekerheid correspondeert met de zienswijzen die onder de bevolking leven.

Drie interpretaties van sociale zekerheid

Om beter te begrijpen hoe burgers zelf naar sociale zekerheid kijken, hebben we voorafgaand aan de coronapandemie focusgroepen gevormd met 48 burgers van diverse achtergronden en politieke voorkeuren. We vroegen gespreksdeelnemers om hun associaties met het fenomeen sociale zekerheid op te schrijven, waarna deze intensief met elkaar besproken werden. Zo kwamen drie verschillende interpretaties van sociale zekerheid aan het licht.

  1. Zelfverantwoordelijkheid en wederkerigheid

De eerste kijk op sociale zekerheid legt de nadruk op eigen verantwoordelijkheid. Uitkeringen zijn er in deze opvatting om mensen in leven te houden, maar weerhouden hen er ook van om zelf in hun levensonderhoud te voorzien, want ‘het ontneemt mensen hun gevoel van controle’ (onderzoeksdeelnemer Roderik), waarbij ‘[…] we van de wieg tot het graf [worden] verzorgd’ (Toon).

Daarbij wordt het belangrijk gevonden dat burgers met een uitkering worden geprikkeld om aan het werk te gaan om zo een ‘schuld’ terug te kunnen betalen aan diegenen die het stelsel bekostigen.

Over de vraag wie er recht hebben op een uitkering is men in deze interpretatie restrictief, omdat het beschouwd wordt als schaars goed. Daarbij is wederkerigheid belangrijk en wordt er nadrukkelijk aandacht besteed aan het idee dat sommige groepen meer recht hebben op steun dan anderen.

Een argument is dat de langere (veronderstelde) arbeidsduur van sommigen hen meer recht geeft op een uitkering. Jongeren zouden daarop minder aanspraken mogen maken dan ouderen. Net als mensen met een migratieachtergrond ten opzichte van diegenen zonder migratieachtergrond, omdat zij minder zouden hebben bijgedragen.

  1. Participatie en solidariteit

Een tweede zienswijze draait om participatie en solidariteit. Het sociale zekerheidsstelsel wordt hier gezien als manier om harmonie en cohesie te garanderen in de samenleving, met solidariteit en onderling vertrouwen als kern. ‘Voor mij, [sociale zekerheid] heeft [er] inderdaad mee te maken dat je niemand door het ijs laat zakken […]. Dus het is wel netjes dat je ook een beetje voor mekaar zorgt’ (Frits).

Alle burgers zouden in welvaart moeten kunnen leven, sociaal stelsel zou hiervoor garant moeten staan

Het is in deze visie belangrijk dat participatie gestimuleerd wordt als je een uitkering ontvangt, door bijvoorbeeld vrijwilligerswerk, om je zo in te kunnen zetten voor het algemene belang. Werken wordt hier niet beschouwd als wederkerigheid om een schuld te vereffenen, zoals bij de vorige interpretatie, maar als manier om onderdeel te blijven van de samenleving: ‘Zingeving ook ja. […] Door iets te doen, betekenis te [hebben] voor een ander, maar ook zingeven voor jezelf, dat je er weer toe doet. Dat je erbij hoort, ja’ (Jennifer).

Het wordt daarbij van burgers verwacht dat ze zich moreel correct gedragen ten opzichte van uitkeringen: we moeten ‘eerlijk zijn’ (Amber) en ‘geen gratis geld willen’ (Anton). Omdat er volgens dit perspectief velen zijn die misbruik maken van sociale zekerheid wordt strikte controle noodzakelijk geacht: ‘[Die] controles, ik denk wel dat het nodig is. D’r zijn toch te veel mensen die [er] misbruik van maken’ (Marijke). 

  1. Welzijn en zelfontplooiing

In het derde perspectief op sociale zekerheid staan welzijn en zelfontplooiing centraal. Uitkeringen zijn hier een middel om ervoor te zorgen dat iedereen goed verzorgd wordt: ‘Om per maand alles te kunnen betalen’, stelt Sevim. ‘Dat je met een [uitkering] tijd hebt om een baan te vinden. Je hebt ruimte om ziek te zijn’ (Dorien). Daarmee wordt een uitkering beschouwd als bescherming tegen afhankelijkheid van de vrije arbeidsmarkt: uitkeringen bieden een inkomen zodat men niet onderworpen is aan de onzekerheden van loondienst. Daarnaast worden uitkeringen gezien als een middel om mensen zich te laten ontplooien op een manier die bij hen past: ‘[…] als je mensen in staat stelt om in vrijheid te doen wat ze daadwerkelijk willen doen, [dan komen daar] hele mooie dingen uit voort. En of dat dan iets oplevert in termen van geld voor iemand. Of die dan gaat werken, of iets sociaals doet, dat kan natuurlijk van alles zijn’ (Wim).

Uitkeringen zouden deze zelfontplooiing moeten garanderen en zo het individu emanciperen: burgers moeten ‘empowered’ (Frederik) worden door een uitkering, zodat ze kunnen doen wat ze het liefste willen doen, zonder zich te hoeven bekommeren om voldoende inkomen uit arbeid.

De respondenten zijn in dit verband dan ook ruimhartig over wie er een uitkering moet kunnen krijgen: alle burgers zouden in welvaart moeten kunnen leven, zoals zij het liefste willen, en het sociaal stelsel zou hier garant voor moeten staan.

Klassieke politieke ideologieën

Onze bevindingen laten zien dat sociale zekerheid op fundamenteel verschillende manieren wordt geïnterpreteerd door burgers. Dit suggereert dat een identieke mate van steun voor sociaal beleid heel verschillende betekenissen kan hebben.

Zo zijn verschillende onderzoeksdeelnemers groot voorstander van uitkeringen, maar waar de een sociale zekerheid onderschrijft op basis van welzijn en zelfontplooiing, doet de ander dit vanuit zelfverantwoordelijkheid en wederkerigheid.

Niet iedereen kijkt op een vanzelfsprekende manier aan tegen de verhouding arbeid en sociale zekerheid

Enerzijds vertonen onze bevindingen over de manier waarop burgers zelf naar sociale zekerheid kijken overeenkomsten met de drie klassieke politieke ideologieën. Zo is de nadruk op eigen verantwoordelijkheid terug te vinden in het liberalisme en staan participatie en saamhorigheid centraal in de christendemocratie.

Anderzijds corresponderen de perspectieven van burgers zeker niet volledig met deze theoretische stromingen: het perspectief dat draait om welzijn en zelfontplooiing is afwezig in voornoemde politiek theoretische literatuur.

Inhoudelijke verschillen

Daarnaast zijn er inhoudelijke verschillen tussen de eerste twee manieren van kijken en het liberalisme en de christendemocratie. Op basis van een puur liberaal principe zouden we de reacties op de boodschappenaffaire bijvoorbeeld niet goed kunnen begrijpen. Immers, de persoon uit de introductie die hamert op de eigen verantwoordelijkheid blijkt een voorstander van overheidsondersteuning – iets wat we op basis van een liberaal principe niet zouden verwachten – zolang het uitkeringsbeleid uitgaat van wederkerigheid om de (veronderstelde) schuld te vereffenen.

Daarnaast leggen de bevindingen bloot dat niet iedereen op een vanzelfsprekende manier tegen de verhouding arbeid en sociale zekerheid aankijkt – uitkeringen als een tijdelijke bescherming van negatieve consequenties van de vrije arbeidsmarkt. In de derde interpretatie worden uitkeringen immers beschouwd als een middel voor zelfontplooiing, waarbij (gedane) arbeid buiten beschouwing wordt gelaten. Dit perspectief lijkt op ideeën die ten grondslag liggen aan een basisinkomen.

Belangrijk voor politici en beleidsmakers

De bevindingen suggereren dat beleidsmaatregelen, uitvoeringspraktijken, stelselherzieningen en informatiecampagnes geen universele effecten hebben op de opvattingen en gedragingen van burgers. Als mensen een fundamenteel ander idee hebben over wat sociale zekerheid is of zou moeten zijn, zullen ze verschillend reageren.

Dit is belangrijk voor politici en beleidsmakers. Zo gaat er momenteel veel aandacht uit naar meer vertrouwen en de menselijke maat in het stelsel van uitkeringen en sociale zekerheid.

Wat onze studie laat zien is dat het in de beleidsontwikkelingsfase belangrijk is om te bedenken hoe men hier verschillend op kan reageren. Immers, een herijking op basis van intrinsiek en ruimhartig vertrouwen zal door een deel van het electoraat dat sociale zekerheid een warm hart toedraagt niet zomaar geaccepteerd worden.

Thijs Lindner, Willem de Koster en Jeroen van der Waal zijn verbonden aan de Master Politics & Society van de afdeling Bestuurskunde en Sociologie van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Deze bijdrage is gebaseerd op het artikel: ‘Different understandings of welfare benefits among the Dutch public: A focus group study’.  

 

Foto: Jeff Milner (Flickr Creative Commons)


Viewing all articles
Browse latest Browse all 33

Latest Images

Bulova Accutron

Bulova Accutron

Bulova Accutron

Bulova Accutron

Bulova Accutron

Bulova Accutron

Bulova Accutron

Bulova Accutron

Bulova Accutron

Bulova Accutron

Reglex 10 servicebeurt

Reglex 10 servicebeurt

Reglex 10 servicebeurt

Reglex 10 servicebeurt

Reglex 10 servicebeurt

Reglex 10 servicebeurt

Reglex 10 servicebeurt

Reglex 10 servicebeurt